Het dagboek van Michel Leiris is het eerste deel in de reeks Privé-domein waar ik me zonder enige irritatie in kan verdiepen. Dat komt niet alleen omdat zijn dagboek bijna de gehele twintigste eeuw omvat (van 1922 tot 1989) en hij Picasso, Bataille, Masson, Giacometti en Francis Bacon tot zijn vrienden mocht tellen, maar vooral omdat hij zo ontzettend eerlijk is in wat hij neerschrijft. Hij spaart zichzelf voor geen millimeter, lijkt vaak niet van zichzelf te houden en is, op het pathetische af, ook wel een beetje een zeiker.

Vooral dat laatste kan ik wel appreciëren, want ik wantrouw iedereen die ervan uit gaat dat "tout le monde il est beau, tout le monde il est joli". Voor Leiris is schrijven vooral een manier om kritisch te staan tegenover de wereld en hij weet dat de kritiek allereerst op jezelf gericht moet zijn. Wie zichzelf liefheeft, spaart de roede niet. Mooi ook dat hij in politiek opzicht nooit echt partij heeft gekozen (in het Frankrijk van de twintigste eeuw voorwaar geen sinecure), alsof politiek engagement altijd wel iets bezoedelend heeft. Hij weet wel dat dat als een vorm van lafheid kan geïnterpreteerd worden, maar ik denk dat hij terecht kiest voor de persoonlijke dialoog, van mens tot mens, in plaats van de toch altijd mediërende vorm van contact die een politieke keuze, met al het idealisme dat ermee gepaard gaat, inhoudt.

Het interessantst zijn de korte maar zeer illuminerende fragmenten die hij aan Bataille wijdt. Voor mij interessant omdat ik met Bataille, hoewel ik in hem een fabuleuze intelligentie vermoed (of is het: erken?), na meerdere lezingen maar geen emotionele klik kan maken. Hij blijft het voorbeeld bij uitstek van een kille intelligentie. Zijn aanleg voor een combinatie van ritueel primitivisme en Hegeliaans denken doet mij in hem een soort fascist van het denken vermoeden (iets waar Walter Benjamin hem, denk ik terecht, mee confronteerde). Of is het net die fascinatie voor het onmenselijke en ontmenselijkte van Bataille, dat anti-humanisme, dat radicaal immorele consequenties uit de Verlichting trekken, dat afschrikt en afstoot, omdat die primitieve, niets ontziende immorele kern in elk van ons huist?